Open Sessie Witness Seminar

Achtergrondinformatie

Een Witness Seminar is een vorm van mondelinge geschiedenis, (oral history), waarbij een groep ooggetuigen onder leiding van een gespreksleider gezamenlijk herinneringen ophaalt aan een historische periode of gebeurtenis. Het is een methode die op medische geschiedenis is toegepast (Tansey), maar ook op politieke en culturele thema’s uit de recente geschiedenis, zoals de Falkland oorlog in Engeland, of het ontstaan van de milieubeweging in de jaren 1960 en 1970. Zie bijv. deze pagina.) Het belang ervan is om een zo representatief mogelijke diversiteit aan herinneringen vast te leggen, aan belangrijke episodes uit het verleden, als een vorm van immaterieel erfgoed en collectief geheugen, in aanvulling op bestaande kennis uit archieven en media.
 

De harddrugsproblematiek was voor de stad en zijn bewoners een heftige en ingrijpende periode. In het Nederlandse Mijnmuseum valt deze tijd momenteel onder de noemer “grauw”: de periode van na de mijnsluitingen, die gekenmerkt werd door teleurstelling in de overheid, werkloosheid, alcoholisme, en een voor de regio nieuw fenomeen: het gebruik door jongeren van opiaten en cocaïne. Dit alles leidde tot persoonlijke ellende voor verslaafden en hun familie, maar ook voor sociale ellende als overlast, criminaliteit, en een snel verslechterende reputatie van de stad.

Toch was deze periode tegelijkertijd een fase van culturele verandering en innovatie. De drugsproblematiek moet worden bezien in een bredere context: de invloed van de katholieke kerk in Heerlen en omstreken werd minder, burgers gingen op zoek naar nieuwe vormen van spiritualiteit, vermaak, muziek, en kunst. Juist ook de crisis van de stad bood kansen en broedplaatsen voor vernieuwing, in kraakpanden en underground cafés. Vernieuwing was ook te zien in de aanpak van de drugsproblematiek: in Operatie Hartslag werkten politie en hulpverlening sinds 2001 op een manier samen die nationaal navolging kreeg (Hermans 2016; Nuijten 2023).

   
Een cultureel ingebed Witness Seminar over deze periode, met daarbij allerlei groepen en betrokkenen die deze periode van nabij meemaakten, biedt de stad en zijn bewoners allerlei kansen. Allereerst om collectief op deze transformatieve periode te reflecteren en het gemeenschappelijk geheugen vast te leggen voor de toekomst. Maar ook, om er als Heerlense gemeenschap een nieuw narratief over vorm te geven, een meer genuanceerde en niet alleen ‘grauwe’ blik op deze periode in de geschiedenis van de stad. Tot slot, om samenwerking te stimuleren tussen allerlei partijen in de stad, via een collectieve inspanning van culturele instellingen, wetenschappers, kunstenaars, en stadsbevolking.
 

Voor de city-imaging van Heerlen biedt een Witness Seminar ook kansen. Heerlen zou nationaal en internationaal een vernieuwende en vooruitstrevende rol spelen als het op deze manier, deze moeilijke periode expliciet onder ogen zou zien. Europese steden die eind twintigste eeuw tijdelijk een “open drug scene” hadden (Heerlen was zeker niet de enige!) hebben de neiging deze periode zo snel mogelijk te willen vergeten zodra de ergste problemen bedwongen zijn. Dit is alleszins begrijpelijk, maar verhindert verwerking, herdenking van slachtoffers, en erkenning van emoties en een deel van de realiteit uit het verleden (Blok 2019).  

Literatuur

• Hermans, Maurice. De antistad: pionier van kleiner groeien (2016). 
• Nuijten, Arjan. Regulating Paradise. The local origins of harm reduction in the Netherlands (Universiteit van Amsterdam 2023).
• Tansey, E. M. 2008. “The Witness Seminar Technique in Modern Medical History.” In History of the Social Determinants of Health, edited by Cook, H.; Hardy, A.; Bhattacharya, S., 279–95. Telangana: Orient Black Swan.
• Blok, Gemma. ‘Slachtoffers van de drugsoorlog. Herinneringsculturen rond heroïne in Nederland, Duitsland en Zwitserland’, Locus. Tijdschrift voor Cultuurwetenschappen 2019.